Header is loading...

badania

Teatr w Trójmieście

12. Festiwal Between.Pomiędzy to pierwsza odsłona prowadzonego przez Katarzynę Kręglewską projektu „Przestrzenie teatru − teatr przestrzeni. Mapa trójmiejskich zjawisk teatralnych w latach 1989-2021”. O teatrze w Trójmieście Katarzyna Kręglewska rozmawia z Barbarą Puchowską-Świąder, Małgorzatą Abramowicz oraz Mieczysławem Abramowiczem. Zaproszenie do współpracy przyjęły następujące instytucje: Teatr Miniatura, Teatr BOTO, DzikiStyl Company oraz Muzeum Narodowe w Gdańsku. W trakcie trzyletniego projektu doktor Kręglewska planuje wiele podobnych spotkań, organizowanych we współpracy również z innymi trójmiejskimi teatrami.

badania

1

DzikiStyl Company, Reality Disappears After Walking (nagranie)

Reality Disappears After Walking to projekt site-specific w reżyserii Patryka Dariusza Gackiego, dedykowany przestrzeni Klubu Garnizonowego dawnego Kasyna 1. Pułku Przybocznego Czarnych Huzarów. Artyści - Wioleta Fiuk, Patryk Gacki, Tomek Kurek, Monika Pawłowska, dokonując eksploracji tego miejsca, wchodzą z nim w dialog, zwracając uwagę na jego architekturę i historię, ale też potencjał inscenizacyjny, jaki w sobie skrywa. Tematem spektaklu są przemiany architektoniczne, jakie zaszły we Wrzeszczu od ostatnich dziesięcioleci XIX wieku po czasy współczesne. Projekt został zrealizowany w ramach wydarzenia Noc Wrzeszcza, którego organizatorem jest Fundacja Palma.

Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister
Reality Disappears After Walking, fot. Trojak der Weltmeister

Dzikistyl Company to teatr, który założony został w 2010 roku w Trójmieście przez Wioletę Fiuk (absolwentkę Uniwersytetu Gdańskiego na kierunku Wiedza o Teatrze) i Patryka Gackiego (absolwenta Uniwersytetu Gdańskiego na kierunku Filozofia).

Artyści poszukują w nim równowagi między tańcem, a ruchem codziennym, pomiędzy odrębnymi technikami tanecznymi – tańcem klasycznym i breakingiem. Szukają również kontekstów, w których te połączenia zafunkcjonują. Interesuje ich ruch jako świadoma kompozycja, architektura ciała. Choreografom zależy na wzbogaceniu technik szeroko pojętego tańca współczesnego poprzez tworzenie nowych wariacji ruchu, który nadal jest współczesny, ale jest jakby bardziej „uwikłany”. Ciało nie jest wolne i fruwające, ale bardziej problematyczne, zagmatwane i zmagające się ze sobą, starające się odzwierciedlić obecną kondycję ludzką. Istotą budowania choreografii jest szukanie uzasadnienia dla ruchu.

W swoich spektaklach podejmują różnorodną problematykę (społeczną, filozoficzną, historyczną, itd). Ich autorskie spektakle to m.in.: „Reality disappears after walking”, „Przemoc /Pamięć”, „Uchodźcy/Testigo documentary”, „Radio Żelaza”, „Urok Faunusa”, „Paskudne Pocztówki”.

Fiuk i Gacki opracowują również ruch sceniczny do spektakli dramatycznych. Współpracowali z Adamem Nalepą („Nie-Boska Komedia”, „Czarownice z Salem”, „Kupiec Wenecki”, „Zemsta”, „Krwawe Gody”), Jakubem Roszkowskim („Wielka Improwizacja”, „Lepszy Świat”, „Bunt”), Adamem Orzechowskim („Mary Page Marlowe”), Zbigniewem Brzozą („Do komina, murzyna, murzyna !”). Pracowali w teatrach dramatycznych w całej Polsce.

badania

2

„Dosięgnąć nieba. Teatr Snów”. Z Barbarą Świąder-Puchowską rozmawiają Ewelina Stefańska i Katarzyna Kręglewska

Sobota, 15 maja 2021, godz. 13.00

Monografia „Dosięgnąć nieba. Teatr Snów” autorstwa Barbary Świąder-Puchowskiej jest pierwszą publikacją książkową poświęconą działalności jednego z najważniejszych gdańskich teatrów z nurtu alternatywnego, będącego jednocześnie jednym z najstarszych i najważniejszych polskich teatrów ulicznych. Zespół prowadzony przez Zdzisława Górskiego powstał w 1986 roku i istnieje nieprzerwanie do dziś w zmienianym wielokrotnie składzie.

Do najważniejszych spektakli grupy należą m.in.:

  • „Republika marzeń”,
  • „Sanatorium”,
  • „Wizyta”,
  • „Ogród”,
  • „Księga utopii”,
  • „Żuraw”,
  • „Szafarz”,
  • „Pokój”,
  • „Remus”.

Teatr prezentował swoje przedstawienia na najważniejszych festiwalach teatralnych świata, w tym w Edynburgu i Awinionie. Książka w możliwie pełny, wieloaspektowy sposób ukazuje specyfikę gdańskiego teatru, m.in. w perspektywie tradycji polskiego teatru alternatywnego (w tym gdańskich teatrów studenckich) i ulicznego, a także inspiracji twórczych, w tym m.in. Brunona Schulza, będącego rodzajem patrona gdańskiej grupy. W publikacji znalazła się także próba charakterystyki elementów typowych dla stylu Teatru Snów, jak narracja prowadzona za pomocą poetyckiego obrazu, posługiwanie się metaforą, charakterystyczny ruch (w tym typowy dla gdańszczan sposób chodzenia/latania na szczudłach), przechodzący w rodzaj choreografii, muzyczność, animacja przedmiotów i dużych obiektów, minimalizm środków.

Okładka Dosięgnąć Nieba. Teatr Snów

Monografia ukazała się nakładem wydawnictwa Bernardinum.

Barbara Świąder-Puchowska

Barbara Świąder-Puchowska, fot. D. Kramski

Barbara Świąder-Puchowska − teatrolożka, wykładowczyni Uniwersytetu Gdańskiego, jest adiunktką w Zakładzie Kulturoznawstwa w Instytucie Badań nad Kulturą. Organizatorka życia kulturalnego, autorka krótkich filmów, teledysków, sesji zdjęciowych i dramatów.

Zajmuje się głównie polskim teatrem współczesnym, w tym teatrem niezależnym w Gdańsku, oraz animacją kultury w aspekcie praktycznym. Autorka wielu recenzji i tekstów krytycznych o teatrze, publikuje m.in. w miesięczniku „Teatr”.

Autorka m.in. książek „W metafizycznej dziurze. Teatr Witkacego w Zakopanem” oraz „Myślenie obrazem. Gdańskie teatry plastyków w latach 50. i 60. XX wieku”. Współredaktorka tomów „Na szlakach kultury. Sztuka – antropologia – teoria” oraz „Teatr Wybrzeże w latach 1996-2016. Zjawiska – ludzie – przedstawienia”. Współpracuje m.in. z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim i Klubem Żak w Gdańsku (PC Drama). Członkini m.in. Rady Kultury Gdańskiej oraz kilkukrotnie jury Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku.

Była m.in. dziennikarką, redaktorką i szefową działu kultury „Gazety Wyborczej. Trójmiasto”, współpracowała z działem literackim Teatru Wybrzeże oraz kierowała Sceną Teatralną Klubu Żak w Gdańsku. Prowadziła własny Teatr Złe Siostry w Tczewie. Laureatka Nagrody Miasta Gdańska dla Młodych Twórców w Dziedzinie Kultury oraz nagrody Yach na Festiwalu Polskich Wideoklipów Yach Film. Była nominowana do nagrody Splendor Gedanensis za rok 2018.

Księga Utopii, fot. Leonard Szmaglik
Ogród, fot. Paweł Klein
Pielgrzymka, fot. Dominik Żyłowski
Pokój - Roksana Wiczk i Marcelina Szczuraszek
Remus, fot. Agnieszka Szuwarzyńska (www.szuwarzynska.pl)
Remus, fot. Tomasz Ostrowski
Republika Marzeń, fot. Robert Kutkowski
Sanatorium 2, fot. Stanisław Składanowski
Sanatorium – Alicja Mojko, fot. Stanisław Składanowski
Ulro, fot. Dominik Żyłowski

Wszystkie zdjęcia pochodzą ze zbiorów Zdzisława Górskiego.

badania

3

Archiwalia teatru. Spotkanie z Małgorzatą Abramowicz

Niedziela, 16.05.2021, godz. 17.00.

Małgorzata Abramowicz

Małgorzata i Mieczysław Abramowiczowie. Pałac Opatów w Gdańsku, wystawa „Od marionetek do robotów”, 2017, zbiory prywatne.

Małgorzata Abramowicz to urodzona w Gdyni Gdańszczanka, absolwentka specjalizacji teatrologicznej na Filologii Polskiej w Uniwersytecie Gdańskim (1980 r.). Od 1980 r. pracownik Muzeum Narodowego, Działu Teatralnego – starszy kustosz, kierownik Działu Teatralnego.

Jest współautorką scenariusza i aranżacji wystaw realizowanych przez Dział Teatralny Muzeum Narodowego w Gdańsku od roku 1990, samodzielnie przygotowała między innymi następujące wystawy:

  • Bohaterowie naszej wyobraźni /lalki teatralne/ (2004),
  • A to Polska właśnie… Teatrum Mariana Kołodzieja – odsłona 2 (2004),
  • 50 lat Teatru Muzycznego (2008),
  • Zdarzyło mi się w Gdańsku koło Kartuz (2009),
  • Witkacy na scenach Trójmiasta (2010),
  • Od marionetek do robotów (2017),
  • Józef Szajna – pokaz prac (2019),
  • Rzeczy teatralne – galeria stała (2019),
  • Krystyna Łubieńska. Nie tylko teatr (2020).

Jest także współautorką lub autorką katalogów wystaw oraz publikacji wydawanych przez Dział Teatralny, m. in.:

  • Pracownia prof. Andrzeja Markowicza. Scenografia i formy przestrzenne (2006),
  • „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego na scenach polskich (2007),
  • Od figurek do marionetek. Historia Wileńskiego Teatru Łątek. Wilno 1936 – Gdańsk 1959 (2015),
  • Saga rodu Sobczaków (2006).

W roku 2000 w Nadbałtyckim Centrum Kultury przygotowała wystawę o międzywojennej Juracie, a trzy lata później napisała o niej książkę Jurata, kurort z niczego, później powstały opowieści o Jastrzębiej Górze, Władysławowie, Jastarni i Kuźnicy.

W latach 1989 – 1994 wraz z mężem, Mieczysławem Abramowiczem prowadziła teatr lalek − „Teatr w Drodze”.


Dział Teatralny Muzeum Narodowego w Gdańsku powstał w czerwcu 1976 roku z inicjatywy artystów scenografów, którzy od 1974 roku zabiegali o utworzenie Muzeum Scenografii Polskiej. Ponieważ planowana siedziba w kościele św. Jana znajdowała się ruinie, Dział Teatralny utworzono w Gdańsku, przy Muzeum Narodowym (dziś Oddział Sztuki Nowoczesnej w Pałacu Opatów w Oliwie) – według planów jako zalążek przyszłego Muzeum Scenografii. Jednak ostatecznie Centrum Scenografii Polskiej powstało w połowie lat 80. w Katowicach.

Zbiory Działu Teatralnego pochodzą z darów artystów, przekazów teatrów oraz z zakupów dzięki dotacjom MKiDN. W roku 1982 Muzeum Zamkowe w Malborku przekazało kolekcję portretów teatralnych Antoniego Suchanka.

Przez ponad 45 lat zrealizowano ponad 50 wystaw, z których warto wymienić:

  • Pracownia prof. Andrzeja Markowicza. Scenografia i formy przestrzenne (2006),
  • Marian Kołodziej w skali 1:20 (1990),
  • Afanasjew z Sopotu (1993),
  • Płaszczyzna i przestrzeń. Rzecz o scenografach z Wybrzeża (1998),
  • Sposób na Szekspira. Polskie realizacje Burzy 1901 – 2002 (2003),
  • Teatralna gra z tekstem. „Dziady” Adama Mickiewicza na scenach polskich (2005),
  • Żydzi gdańscy. Ślady (2010),
  • Ali Bunsch. Od szopki do horyzontu (2013),
  • Dybuk. Na pograniczu dwóch światów (2015),
  • Tadeusz Minc. Szaleniec teatru (2019).

Wystawom najczęściej towarzyszyły katalogi.

W Dziale Teatralnym pracują trzy osoby: Małgorzata Abramowicz (kierownik), Beata Majda-Boj i Mieczysław Abramowicz. Przy placówce działają trzy pracownie: zbiorów artystycznych, zbiorów dokumentacyjnych i zdjęć teatralnych.

MNG/T/349/A. Kostium Teodory ( Halina Słojewska) ze spektaklu „W mrokach Złotego Pałacu czyli Bazylissa Teofanu”, Tadeusz Miciński, reżyseria Stanisław Hebanowski, scenografia Marian Kołodziej, Teatr Wybrzeże, premiera: 22 IV 1978. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/289/A. Kostium Carycy Katarzyny (Aleksandra Śląska) ze spektaklu „Polonez”, Jerzy S. Sito, reżyseria Janusz Warmiński, scenografia Marian Kołodziej, Teatr Ateneum, Warszawa, premiera: 17 I 1981. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/1009/A. Marionetka ze spektaklu „Słowik” według Hansa Christiana Andersena, reżyseria i scenografia Olga i Ewa Totwen, Wileński Teatr Łątek, premiera w Łodzi 2 II 1947, w Gdańsku 7 III 1948. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/356/D. Plakat Studenckiego Teatru Galeria Jerzego Krechowicza, do spektaklu „Pies czyli brak psa”, 1963 autor – Jerzy Krechowicz. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/1557/D. Plakat do spektaklu „Wielki świat” Wiesław Górnicki, Jonasz Kofta, Stefan Wenta, reżyseria Stefan Wenta, scenografia Marek Lewandowski, Teatr Muzyczny, Gdynia, prapremiera 23 V 1981, autor – Waldemar Świerzy. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/1145/D. Okładka programu „Wesela” Stanisław Wyspiański, reżyseria i scenografia Iwo Gall, Teatr Wybrzeże, premiera 12 VI 1948. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/1625/D. Okładka programu do „Zemsty”, Aleksandra Fredry, reżyseria Stanisław Hebanowski, scenografia Marian Kołodziej, Teatr Wybrzeże, premiera 20 III 1982. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/337/A. Projekt do ostatniej sceny „Matki” Stanisława Ignacego Witkiewicza, reżyseria Tadeusz Minc, scenografia Marian Kołodziej, Teatr Wybrzeże, premiera: 25 VI 1969. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/71/18/A. Projekt kostiumu Maszkara – Nietoperz ( , „Pan Twardowski” Ludomir Różycki, reżyseria i choreografia J. Jarzynówna-Sobczak, scenografia Jerzy Krechowicz, Opera i Filharmonia Bałtycka, premiera: 28 V 1965. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
MNG/T/1806/1/D. Zdjęcie z Archiwum Jerzego Afanasjewa, wesele Zbigniewa Cybulskiego i Elżbiety Chwalibóg, Chmielno, sierpień 1960. Fot. Zbigniew Kosycarz. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku
Archiwum Tadeusza Linka. Zdjęcie ze spektaklu „Król Ubu”, Alfred Jarry, reżyseria Ryszard Major, scenografia Jan Banucha, Studium Teatralne Teatru Wybrzeże, na zdjęciu: Marzena Nieczuja (Komentator) i Danuta Stenka (Ubica), premiera 31 III 1984. Fot. Tadeusz Link. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku

badania

4

Pamięć teatru w Gdańsku. Spotkanie z Mieczysławem Abramowiczem

Niedziela, 16.05.2021, godz. 18.00


Mieczysław Abramowicz

Małgorzata i Mieczysław Abramowiczowie. Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 2019. Zdjęcie ze zbiorów prywatnych.

Mieczysław Abramowicz − pisarz, historyk, aktor-lalkarz, reżyser teatru lalek, rzecznik prasowy Gdańskiej Gminy Żydowskiej, komentator Radia Gdańsk. W czasach licealnych po raz pierwszy aresztowany za działalność antykomunistyczną (1969). Podczas studiów na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL (1971-1976) kierował Grupą „Ubodzy” Teatru Akademickiego KUL, w tym czasie odbył roczny staż w Instytucie Laboratorium Jerzego Grotowskiego. Absolwent warszawskiej PWST, Wydz. Reżyserii Teatru Lalek w Białymstoku (1985), dwukrotnie stażysta w Institut International de la Marionnette w Charleville-Mézières (Francja), współpracował z Peterem Schumannem przy warsztatach Bread and Puppet Theatre w Charleville i Poznaniu. W latach 80. i 90. aktor i reżyser kilku polskich teatrów lalek.

W 1988 założył wraz z żoną Małgorzatą prywatny Teatr W Drodze Sp. z o.o. (występowali m.in. w Belgii, we Francji i na Litwie). W pierwszej połowie lat 90. dziennikarz i sekretarz redakcji „Gazety Morskiej”, gdańskiego dodatku do „Gazety Wyborczej”, w latach 1997–2002 kustosz Muzeum Opowieści w Nadbałtyckim Centrum Kultury w Gdańsku, później archiwista Teatru Wybrzeże, obecnie pracownik Działu Teatralnego Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Badacz dziejów gdańskich Żydów i teatru żydowskiego w Gdańsku; autor wielu publikacji na ten temat (publikowanych m.in. w Niemczech i w Izraelu), uczestnik kilku konferencji naukowych poświęconych dziejom teatru żydowskiego w Polsce.

Autor sztuk teatralnych, słuchowisk radiowych i filmów dokumentalnych, prac publicystycznych o historii Gdańska, publikowanych m.in. w miesięczniku „30 Dni”, autor cyklu wystaw w Muzeum Narodowym w Gdańsku (m.in. „Dybuk. Na pograniczu dwóch światów”, 2015), redaktor naukowy polskiego wydania „Dziejów Żydów gdańskich” Samuela Echta (2012), współredaktor (wraz z Janem Ciechowiczem i Katarzyną Kręglewską) tomu pokonferencyjnego „Dybuk. Na pograniczu dwóch światów”, 2017.

W 1998 roku laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (wspólnie z Grzegorzem Fortuną za kwartalnik „Był sobie Gdańsk”), w latach 2004 i 2005 Pomorskiej Nagrody Artystycznej, w 2006 Nagrody Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis”.

„Teatr żydowski w Gdańsku 1876-1968” (promotorem była dr hab., prof. UG Małgorzata Jarmułowicz).